Pierwsza pomoc w górach. Jak udzielać pomocy na szlaku. Poradnik dla każdego.

Pierwsza pomoc to czynności, które należy wykonać w celu ochrony życia lub zdrowia poszkodowanego. Czynności te wykonuje się do momentu aż możliwe będzie udzielenie specjalistycznej pomocy medycznej. Umiejętność udzielania pierwszej pomocy jest szczególnie ważna w warunkach górskich, kiedy nie może być ona szybko udzielona przez odpowiednie służby. Podczas górskich wypraw jesteśmy narażeni na wiele zagrożeń, które w skrajnych przypadkach mogą być niebezpieczne dla naszego zdrowia i życia. Czasem dochodzi do sytuacji gdy ktoś w naszym otoczeniu zostaje poszkodowany lub co gorsza wypadkowi ulegniemy my sami. Co należy w takiej sytuacji zrobić? Jak skutecznie nieść pomoc innym turystom? W tym artykule postaramy się odpowiedzieć na to pytanie i przybliżyć wam podstawy udzielania pierwszej pomocy w górach. Zapraszamy

Dlaczego dochodzi do wypadków w górach

Jedną z głównych przyczyn wypadków do jakich dochodzi na górskich szlakach jest niestety lekkomyślność. W parze z lekkomyślnością osób wybierających się na szlak idzie brak odpowiedniego przygotowania do górskiej wędrówki. Częstym zjawiskiem jest wyjście na wycieczkę, której trasa zdecydowanie przekracza nasze możliwości kondycyjne. Na szlaku można również spotkać turystów, którzy wychodzą w góry bez nawet podstawowego ekwipunku. Błędy te sprawiają że powstaje wiele groźnych sytuacji, na które muszą reagować wykwalifikowani ratownicy górscy. W skrajnych przypadkach czasami kończą się one ciężkimi urazami a nawet śmiercią. Podczas przemierzania górskich szlaków możecie spotkać się z sytuacją, gdzie niezbędne będzie udzielenie komuś pierwszej pomocy. Warto wtedy posiadać przynajmniej elementarną wiedzę o tym jak należy zachować się w zaistniałej sytuacji oraz jak skutecznie nieść pomoc osobom, które tej pomocy potrzebują.

Ważne numery alarmowe

Jedną z rzeczy jakie możecie zrobić aby zwiększyć wasze bezpieczeństwo na górskich szlakach nawet teraz jest dopisanie kilku numerów telefonów do listy kontaktów w waszych telefonach komórkowych. W sytuacji stresowej nie jest łatwo przypomnieć sobie jaki był ten numer na GOPR, dlatego też wcześniejsze zapisanie numerów alarmowych w telefonie pozwoli wam na szybkie wezwanie pomocy. Poniżej zamieszczamy numery alarmowe, które możecie wykorzystać do wezwania Górskiego oraz Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. W górach możecie również dzwonić na numer alarmowy 112, operator przekieruje waszą rozmowę do odpowiednich służb ratunkowych. Połączenie z tymi numerami jest zawsze bezpłatne. Weźcie teraz swój telefon i zapiszcie sobie te numery:

Dodatkowo jakiś czas temu operator telefonii komórkowej PLUS we współpracy z Górskim Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym uruchomił aplikację mobilną RATUNEK. Wezwanie pomocy następuje po trzykrotnym naciśnięciu przycisku pomocy w aplikacji. Po tym następuje kontakt telefoniczny ze Służbami Ratowniczymi działającymi w Polsce w regionach górskich lub nad wodą czyli GOPR, TOPR, WOPR i MOPR. W trakcie wzywania pomocy aplikacja automatycznie wybiera zintegrowany z nią numer ratunkowy w górach lub nad wodą i łączy się z właściwą Służbą Ratowniczą. Dodatkowo następuje automatyczne wysłanie informacji z dokładną lokalizacją (do 3 metrów) osoby dzwoniącej do wybranej Służby Ratowniczej. Wysłanie lokalizacji następuje poprzez SMS w trakcie rozmowy telefonicznej. Polecamy zainstalować sobie tą aplikację w telefonie już teraz, możecie pobrać ją klikając w poniższe linki:

• Telefony z systemem Android – aplikacja Ratunek (kliknij)
• Telefony z systemem iOS – aplikacja Ratunek (kliknij)

Pierwsza pomoc na szlaku

No dobrze ale co robić, gdy ktoś na szlaku obok nas potrzebuje pierwszej pomocy? Co robić? Jak się zachować? Z chęcią odpowiemy na to pytanie! Przede wszystkim na pewno nie wolno przejść obok takiej sytuacji obojętnie i oczekiwać że osobą poszkodowaną zajmie się ktoś inny. Mamy wręcz obowiązek udzielić pierwszej pomocy osobie, która takiej pomocy potrzebuje. Podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy są następujące:

Udzielenie na szlaku podstawowej pierwszej pomocy pozwoli na zabezpieczenie osoby poszkodowanej aż do przybycia służb ratunkowych i może nawet uratować tej osobie życie. Pierwsza pomoc przedmedyczna to zespół czynności, jakie należy wykonać wobec osoby poszkodowanej wskutek urazu lub nagłego ataku choroby, celem ratowania jej zdrowia i życia do czasu pojawienia się wykwalifikowanych ratowników. Podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy są następujące:

• W przypadku gdy poszkodowany oddycha i jest przytomny:

Okrywamy taką osobę kocem termicznym i czekamy na przybycie służb ratunkowych cały czas monitorując stan poszkodowanego.

• W przypadku gdy poszkodowany jest nieprzytomny ale oddycha:

Układamy taką osobę w pozycji bocznej ustalonej, okrywamy kocem termicznym i czekamy na przybycie służb ratunkowych cały czas monitorując stan poszkodowanego.

• W przypadku gdy poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha:

Konieczne jest podjęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO). Poszkodowanego układamy na plecach, udrażniamy drogi oddechowe przez umieszczenie jednej dłoni na czole i odchylenie głowy do tyłu, a drugą dłonią odchylamy żuchwę. Wykonujemy 30 uciśnięć klatki piersiowej na 2 wdechy. RKO kontynuujemy aż do momentu przywrócenia krążenia i oddechu, lub do przybycia służb ratunkowych.

Jak udzielać pierwszej pomocy

Oprócz znajomości ogólnych zasad udzielania pierwszej pomocy, warto zwrócić uwagę na poszczególne niebezpieczne sytuacje jakie mogą was spotkać na górskim szlaku. Przygotowaliśmy krótkie poradniki, w których opisaliśmy jaką pierwszą pomoc należy stosować w przypadku konkretnego nieszczęśliwego zdarzenia w górach. UWAGA! Umieszczone tutaj porady są tylko teorią, nic nie zastąpi prawdziwego szkolenia praktycznego pod okiem wykwalifikowanej kadry medycznej. Zachęcamy was mocno do wzięcia udziału w szkoleniach i kursach pierwszej pomocy.

Skręcenie, zwichnięcie kończyn

W przypadku niewielkiego skręcenia wystarczy obłożyć bolący staw zimnymi kompresami i usztywnić go bandażem lub opaską elastyczną. W przypadku cięższego skręcenia ból jest dużo większy, występuje krwiak, należy wówczas ustabilizować kończynę w pozycji w jakiej się ona znajduje, wygodnej dla poszkodowanego i wezwać służby ratownicze. Zwichnięcie natomiast to poważny uraz, dochodzi tu do utraty łączności powierzchni stawowych, czemu towarzyszy duży ból i brak możliwości poruszenia kończyną. Tu należy ustabilizować kończynę w pozycji w jakieś się ona znajduje, wygodnej dla poszkodowanego, najlepiej unieruchamiając cały staw i wezwać pomoc. Nigdy nie ustawiaj samodzielnie kończyny. Nigdy nie podawaj poszkodowanemu żadnych leków.

Złamana kończyna

Jeżeli mamy do czynienia ze złamaniem otwartym, któremu towarzyszy krwawienie lub krwotok staramy się je zatrzymać za pomocą opatrunków jałowych. Następnie unieruchamiamy kończynę wykorzystując wszystko co mamy pod ręką. Ustabilizowaną rękę można przywiązać do ciała poszkodowanego aby ją unieruchomić lub powiesić na temblaku. Następnie wzywamy pomoc i czekamy z poszkodowanym na służby ratunkowe. Nigdy nie ustawiaj samodzielnie kości, nie próbuj też wepchnąć jej do środka w przypadku złamań otwartych. Nigdy nie podawaj poszkodowanemu żadnych leków.

Otarcia i pęcherze

Bolesne otarcia i pęcherze to najczęstszy uraz, z jakim spotkacie się na szlaku. Ile to razy sami mieliśmy takie pęcherze. Jeżeli odciski lub pęcherze nie są zbyt dokuczliwe najlepiej zostawić je w spokoju, znikną same. Gorzej gdy mamy odcisk lub pęcherz, przez który nie jesteśmy w stanie nałożyć buta. Ogólnie przyjmuje się zasadę iż pęcherzy nie powinno się przebijać, jednak jeżeli nie jesteście w stanie kontynuować marszu, wtedy najlepszym wyjściem jest przebicie pęcherza zdezynfekowaną igłą, spuszczenie z niego płynu, odkażenie miejsca nakłucia i przyklejenie plastra żelowego czy imitującego sztuczną skórę. Ulga jest praktycznie natychmiastowa, ból znika i można kontynuować wędrówkę. Nie należy nigdy usuwać skóry z pęcherza! Tworzy ona naturalną barierę ochronną i to na nią naklejamy plaster żelowy.

Utrata sił, zasłabnięcie, omdlenie

Co zrobić jeśli tuż obok was ktoś na szlaku nagle zasłabnie lub co gorsza nagle straci przytomność? Omdlenie najczęściej dotyczy osób, które mają niskie ciśnienie krwi, cierpią na przewlekłe zmęczenie, niedokrwistość czy niedożywienie. Zasłabnięcie czy omdlenie na szlaku może być wywołane nadmiernym wysiłkiem, wyczerpaniem, odwodnieniem, głodem czy strachem. W przypadku wystąpienia omdlenia poszkodowanego należy ułożyć na plecach z uniesionymi nad poziom tułowia nogami – można do tego wykorzystać np. plecak. Należy zapewnić przestrzeń i dostęp do świeżego powietrza, często wokół poszkodowanego tworzy się tłum gapiów. Następnie wzywamy pomoc i czekamy na przybycie służb ratunkowych.

Ukąszenie przez żmiję

Wbrew pozorom, żmija to zwierzę płochliwe i nie jest ono agresywne. Do ugryzienia najczęściej dochodzi w momencie gdy na żmiję nadepniemy lub gdy ta poczuje się zagrożona. Dlatego też jeżeli na swojej drodze widzicie żmiję omińcie ją szerokim łukiem. Jeżeli dojdzie już do ukąszenia to przede wszystkim nie należy panikować. Oddal się od miejsca, gdzie przebywa żmija aby uniknąć ponownego ukąszenia, zachowaj względny spokój – strach i panika powoduje wzrost tętna i szybsze rozprzestrzenianie się jadu w organizmie, postaraj się unieruchomić ukąszoną kończynę, by spowolnić rozprzestrzenianie się trucizny. Nie uciskaj miejsca ukąszenia, nie zakładaj opasek uciskowych, nie wyciskaj i nie wysysaj jadu. Jeżeli jesteś w górach wezwij pomoc aby jak najszybciej dotrzeć do lekarza, który zdecyduje czy trzeba podać surowicę.

Bliskie spotkania z dzikimi zwierzętami

Coraz częściej można znaleźć informacje gdy turyści na szlaku robili sobie zdjęcia z dzikim zwierzęciem napotkanym na szlaku lub co gorsza próbowali je karmić. Należy zawsze pamiętać że jest to jednak dzikie zwierzę, które gdy poczuje się zagrożone może zaatakować. Co robić gdy do takiego ataku już doszło? Przede wszystkim najważniejsze jest dokładne oczyszczenie zranionego miejsca bez względu na to czy na ciele poszkodowanego są jakieś rany lub doszło tylko do otarcia naskórka. Miejsce takie należy odkazić, zatamować krwawienie a następnie zabandażować i wezwać odpowiednie służby ratunkowe. Nigdy nie wiemy czy zwierzę, z którym mieliśmy kontakt nie było zakażone chorobami takimi jak wścieklizna dlatego też osoba pogryziona może zostać skierowana na szczepienie czy to przeciw wściekliźnie czy na zastrzyk przeciwtężcowy, zwłaszcza jeżeli nie ma możliwości przebadania zwierzęcia. Zwierzęta w górach obserwujemy z dużej odległości, nigdy do nich nie podchodzimy ani ich nie karmimy.

Porażenie piorunem

Porażenie piorunem to bardzo niebezpieczna sytuacja, która może się przydarzyć zwłaszcza na wysokogórskich szlakach. Udzielenie pierwszej pomocy jest wtedy bardzo ważne, jednak należy przede wszystkim zadbać o własne bezpieczeństwo aby samemu nie zostać porażonym. Na naszej stronie znajdziecie pełny osobny artykuł na temat burzy w górach, jakie ryzyko niesie ze sobą to zjawisko i jak postępować gdy ktoś zostanie porażony piorunem. Link do artykułu znajdziecie tutaj – kliknij. Przede wszystkim osobę poszkodowaną należy w miarę możliwości zabezpieczyć, zapobiec wychłodzeniu organizmu oraz natychmiast wezwać służby ratunkowe. Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha rozpoczynamy sztuczne oddychanie wykonując 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 wdechy. Kontynuujemy je aż do przywrócenia oddechu lub przybycia służb ratunkowych.

Wyziębienie organizmu, odmrożenia

Wielu z was wybiera się w góry również zimą. Jeżeli nie ubierzemy się odpowiednio do temperatury panującej zimą w górach to może dojść do wychłodzenia organizmu, hipotermii oraz w skrajnych przypadkach do odmrożenia. Aby pomóc musimy przede wszystkim osobę poszkodowaną przenieść w cieplejsze miejsce i podjąć próbę ogrzania – schować się przed wiatrem, deszczem, zdjąć przemoczone ubrania, można podać ciepłą (nie gorącą) herbatę. Osobę z objawami hipotermii należy przemieszczać bardzo ostrożnie. Nie należy gwałtownie podnosić temperatury za pomocą żadnych urządzeń. Poszkodowany zawsze wymaga hospitalizacji więc wzywamy odpowiednie służby ratunkowe. W przypadku odmrożenia jeżeli jest to lekkie odmrożenie należy rozluźnić obcisłą odzież lub odsznurować buty, ucisk na odmrożone miejsca ogranicza przepływ krwi. Poszkodowanemu zakłada się dodatkowe części ubrania a odmrożone miejsce przykrywa się materiałem opatrunkowym i dba o to aby nie było uciskane. W przypadku cięższego odmrożenia nie zaleca się wykonywać żadnych czynności aby ogrzać odmrożone miejsce. Takie odmrożenia pozostawiamy profesjonalnym służbom ratunkowym. Nigdy nie nacieramy odmrożenia śniegiem! Nie wolno podawać alkoholu osobom z odmrożeniem. Osobie z odmrożeniem nie wolno palić tytoniu.

---

Wyposażenie apteczki w góry

Zarówno na dłuższe jak i krótsze wycieczki zawsze powinniśmy zabrać ze sobą apteczkę. Na rynku dostępna jest cała gama apteczek różnej wielkości i zestawów pierwszej pomocy, które z powodzeniem można zabrać ze sobą na górską wycieczkę. Wiele z tych apteczek bez problemu zmieści się do nawet małego plecaka, a w wielu sytuacjach może okazać się ona bardzo pomocna. Zawartość apteczki należy dostosować do długości wycieczki, na którą się wybieramy oraz do naszych umiejętności udzielania pierwszej pomocy. Jeżeli w apteczce jest coś czego nie potrafimy użyć to staje się to tylko zbędnym balastem. Obecnie można kupić gotowe turystyczne zestawy pierwszej pomocy a nawet gotowe wkłady do apteczek turystycznych, nie trzeba więc martwić się o dobieranie poszczególnych komponentów. Poniżej przedstawiamy kilka przykładów gotowych apteczek turystycznych, jeżeli jeszcze nie macie własnej apteczki w góry warto pomyśleć o jej zakupie:

Co warto mieć w apteczce

Podstawowa zawartość apteczki, którą zabieramy w góry to:

• opaski i bandaże elastyczne,
• gazy jałowe,
• plastry z opatrunkiem i bez opatrunku różnej wielkości,
• chusta trójkątna,
• koc ratunkowy,
• rękawice jednorazowe,
• środki do odkażania ran,
• nożyczki
• agrafki i zapinki do bandaży.

Przydadzą się również środki odkażające jak na przykład Octanisept oraz przeciwbólowe – jakaś maść ze środkiem przeciwbólowym. Oprócz tego zapakujcie do niej lekarstwa, które przyjmujecie na co dzień. Do zawartości waszej apteczki warto dodać plastry Compeed na pęcherze oraz maseczkę do sztucznego oddychania. Osobiście wypróbowaliśmy te plastry na szlaku i możemy z całą pewnością je wam polecić. Pęcherze na stopach to coś, czego doświadczył na szlaku prawie każdy. Potrafią one skutecznie uprzykrzyć całą wycieczkę, gdyż dalsze maszerowanie staje się katorgą. Plastry te działają jak sztuczna skóra i praktycznie natychmiast uśmierzają ból. Jeżeli chodzi o maseczkę to maseczka do sztucznego oddychania pozwala na wykonanie resuscytacji krążeniowo-oddechowej w ramach pierwszej pomocy. Plastikowy ustnik zabezpiecza przed wydzielinami i skutecznie zmniejsza ryzyko infekcji a na zewnętrznej stronie maseczki znajduje się przydatna instrukcja udzielania pomocy. Warto mieć ją ze sobą, jeżeli będziecie wahali się czy rozpocząć sztuczne oddychanie u osoby poszkodowanej posiadanie takiej maseczki w apteczce pomoże być może przezwyciężyć strach przed jakimś zakażeniem.

Jakie leki warto zabrać w góry

Tutaj zdania są podzielone, jedni uważają że w apteczce turystycznej nie ma miejsca na leki, inni nie wyobrażają sobie wyjścia na szlak bez przynajmniej podstawowego zestawu tabletek. Leki w apteczce zabieranej w góry powinniście dopasować przede wszystkim do swoich potrzeb. Pamiętajcie jednak że nie powinniście podawać obcej osobie jakichkolwiek leków a zwłaszcza nie podajemy żadnych środków osobie nieprzytomnej. Nie wiecie czy osoba ta przyjmuje jakieś inne środki, które mogą wchodzić w jakieś interakcje z innymi lekami. Wszelkie pigułki i lekarstwa zabieramy na własny użytek, ewentualnie jeżeli ktoś na przykład prosi was o jakiś środek na biegunkę czy tabletkę na ból głowy to można założyć że wie co robi i wie że taki środek może przyjąć. W apteczce turystycznej nie musicie od razu umieszczać całego opakowania aspiryny czy kilkunastu saszetek Smecty, można wyciąć po 2-3 tabletki z blistra aby nie obciążać się niepotrzebnie. Poniżej zestawienie przykładowych środków, które warto mieć przy sobie na każdej wycieczce:

• Lek przeciwbólowy – Ibuprofen, Aspirina, Paracetamol (w zależności kto co może przyjmować)
• Lek na zatrucie pokarmowe – Loperamid, Nifuroksazyd
• Lek na biegunkę – Smecta (chyba najbardziej znany)
• Lek rozkurczowy – No-spa
• Lek na wymioty – Aviomarin
• Lek na infekcje dróg moczowych – Furaginum

---

Jeżeli artykuł się podobał i znalazłeś w nim przydatne informacje to będziemy bardzo wdzięczni za zostawienie nam napiwku 🙂 Dzięki temu będziemy mieli środki na utrzymanie bloga i dalsze jego usprawnianie. Bardzo dziękujemy za Twoje wsparcie!

Chcesz być na bieżąco z naszymi artykułami? Zapraszamy Cię do zasubskrybowania, polubienia naszej witryny na Facebooku oraz obserwowania naszego profilu na Instagramie! Jesteśmy również dostępni na Twitterze, Youtube oraz Pinterest.

• Facebook
• Instagram
• YouTube
• Pinterest